W praktyce ambulatoryjnej tramadol jest jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwbólowych. W ilości przepisywanego tramadolu Polska zajmuje na obszarze Unii Europejskiej pierwsze miejsce. Ostatnio rejestruje się wzrastającą liczbę powikłań, których przyczyną są interakcje tramadolu z innymi lekami stosowanymi jednoczasowo.
Tramadol jest syntetycznym lekiem przeciwbólowym o złożonym mechanizmie działania. Hamuje on neuronalny wychwyt zwrotny noradrenaliny oraz zwiększa uwalnianie serotoniny. Analgezja po podaniu tramadolu wynika zarówno z oddziaływania tego leku na receptory opioidowe „μ” w OUN, jak i z aktywacji zstępujących układów antynocyceptywnych: noradrenergicznego i serotoninergicznego. Działanie na receptory opioidowe wykazuje nie sam tramadol, ale jego metabolit – (+) O-demetylotramadol, który ma 700 razy większe powinowactwo do receptora opioidowego niż lek macierzysty. Dlatego też po zażyciu tramadolu efekt przeciwbólowego działania nasila się w czasie.
W przypadku stosowania tramadolu w politerapii należy bezwzględnie pamiętać o interakcjach, szczególnie farmakokinetycznych, jakie mogą wystąpić z innymi jednoczasowo zleconymi lekami. Najważniejsze interakcje i ich następstwa występujące w praktyce opisano poniżej w formie skrótowej.
| Lek/grupa leków indukujących niekorzystne interakcje z tramadolem | Implikacje kliniczne i terapeutyczne |
| Bupropion, duloksetyna, fluoksetyna, paroksetyna, amitryptylina, amiodaron, haloperidol – hamują aktywność CYP2D6, a więc hamują przekształcenie tramadolu do aktywnego przeciwbólowo metabolitu | W wyniku zahamowania metabolizmu tramadolu może dochodzić do redukcji oraz skrócenia efektu analgetycznego. Zwiększa się natomiast natężenie nudności i wymiotów |
| Metoklopramid | Hamuje metabolizm tramadolu. Nie stosować w profilaktyce nudności i wymiotów po tramadolu |
| Celekoksyb | Hamuje aktywność CYP2D6 i zmniejsza skuteczność przeciwbólową tramadolu. Nie stosować łącznie w terapii bólu |
| Metoprolol, propranolol | Hamują CYP2D6 i w ten sposób zmniejszają efekt analgetyczny tramadolu |
| Karbamazepina, deksametazon, fenobarbital, topiramat – induktory CYP3A4, powodują przekształcanie tramadolu do N-demetylotramadolu, który nie działa analgetycznie, ale pro-drgawkowo | Redukcja efektu analgetycznego, wzrost ryzyka wystąpienia drgawek |
| Melatonina | Redukcja efektu analgetycznego tramadolu |
| Omeprazol – induktor CYP3A4 | Redukcja efektu analgetycznego tramadolu |
| Dekstrometorfan | Znaczny wzrost ryzyka wystąpienia zespołu serotoninowego. Nie stosować jako leku przeciwkaszlowego u pacjentów przyjmujących tramadol. Z leków o działaniu przeciwkaszlowym można stosować: lewodropropizynę, butamirat i bromek ipratropium |
| Triprolidyna, bromfeniramina, chlorfeniramina | Znaczny wzrost ryzyka wystąpienia zespołu serotoninowego |
| Preparaty zawierające wyciągi z żeńszenia (Panax ginseng) | Znaczny wzrost ryzyka wystąpienia zespołu serotoninowego |
| Leki obniżające próg drgawkowy oraz działające pro-drgawkowo, np.: ciprofloksacyna, winpocetyna, bupropion | Ryzyko wystąpienia drgawek. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów w podeszłym wieku oraz u pacjentów z drgawkami w wywiadzie |
Warto także przypomnieć, że nie należy łączyć tramadolu z analgetykami opioidowymi 3-stopnia drabiny analgetycznej, tzn. z buprenorfiną, morfiną, oksykodonem, fentanylem, metadonem i tapentadolem. W wyniku takich połączeń może dochodzić do zmniejszenia przeciwbólowej skuteczności tramadolu oraz wzrostu ryzyka wystąpienia reakcji neurotoksycznych.
Dr hab. Jarosław Woroń, prof. dr hab. Ryszard Korbut
Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydz. Lekarskiego UJ CM oraz Szpital Uniwersytecki w Krakowie