Zgodnie z art. 232 Konstytucji stan klęski żywiołowej może wprowadzić Rada Ministrów w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Wprowadza się go na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.
Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności oraz praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku) – (por. art. 233 Konstytucji)
Szczegółowe regulacje dotyczące stanu klęski żywiołowej zawarte są w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej (Dz. 2017, poz. 1897)
Link do ustawy: https://dziennikustaw.gov.pl/D2017000189701.pdf
Klęską żywiołową jest, w rozumieniu cytowanej ustawy, katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. Z kolei katastrofą naturalną jest zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu. (por. art. 3 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy)
Ustawa określa w szczególności zasady działania organów władzy publicznej (kompetencje poszczególnych organów, formy współpracy i nadzoru) oraz ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, polegających m.in. na: zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców; nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju; nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia; całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły; zakazie okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju; nakazie stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów i inne. (por. art. 7 i dal. cyt. ustawy)
W kontekście ogłoszenia stanu klęski żywiołowej, jako stanu nadzwyczajnego, warto zwrócić uwagę na kwestię wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela np. w zakresie wolności działalności gospodarczej. (por. art. 228 ust. 4 Konstytucji)
Kwestię powyższą reguluje w szczególności ustawa z 22 listopada 2002 roku o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz.U. z 2002 roku, Nr 233, poz.1955)
Link do ustawy: https://dziennikustaw.gov.pl/D2002233195501.pdf
Opr. Mgr Dariusz Dziubina