Poniżej zamieszczamy ostatnią aktualizację informacji o epidemii choroby, opublikowanych 10 czerwca. W tym komunikacie WHO czyni rozróżnienie między krajami endemicznymi i nieendemicznymi, przedstawiając, w miarę możliwości, pełny obraz sytuacji, aby odzwierciedlić potrzebę ujednoliconej reakcji na całym świecie. Dostęp do pełnego komunikatu na stronie:
Ospa małpia – epidemia w skrócie
Od 1 stycznia 2022 r. przypadki małpiej ospy zgłaszano do WHO z 42 państw członkowskich, w pięciu regionach WHO (regiony obu Ameryk, Afryki, Europy, wschodniej części wybrzeża Morza Śródziemnego i zachodniego Pacyfiku). Do 15 czerwca do WHO zgłoszono łącznie 2103 potwierdzone laboratoryjnie przypadki i jeden prawdopodobny przypadek ospy małpiej, w tym jeden zgon. Większość zgłoszonych przypadków zakażeń związanych jest z życiem seksualnym, usługami medycznymi w placówkach opieki zdrowotnej, z podróżami – głównie do krajów w Europie i Ameryce Północnej lub innych, a nie do krajów, w których wirus był historycznie obecny, i coraz częściej – z podróżami lokalnymi lub bez związku z przemieszczaniem się.
Potwierdzenie już tylko jednego przypadku małpiej ospy w danym kraju jest uważane za epidemię. Nieoczekiwane pojawienie się choroby w kilku regionach, przy początkowym braku powiązań epidemiologicznych z obszarami, które historycznie zgłaszały małpią ospę, sugeruje, że przez pewien czas mogło występować niewykryte przenoszenie. WHO ocenia ryzyko na poziomie globalnym jako umiarkowane, biorąc pod uwagę, że po raz pierwszy wiele przypadków tej choroby i skupisk jest zgłaszanych jednocześnie w wielu krajach, w porównaniu z faktem, że śmiertelność pozostaje na razie niska.
Potwierdzone przypadki ospy małpiej według regionu WHO, od stycznia 2022 r. do 15 czerwca 2022 r., dane na dzień 15 czerwca 2022 r. 17:00 CEST
Uwaga: dane za bieżący tydzień epidemii są niekompletne i należy je interpretować ostrożnie.
Większość (84%) potwierdzonych przypadków (n= 1773) pochodzi z Europejskiego Regionu WHO. Zachorowania odnotowano również w regionie Afryki (n = 64; 3%), obu Ameryk (n = 245; 12%), wschodnim regionie Morza Śródziemnego (n = 14; <1%) i regionie zachodniego Pacyfiku (n = 7; <1%). Spośród zgłoszonych przypadków (468 z 2103 potwierdzonych) z 14 krajów, dla których dostępne są informacje demograficzne, 99% zgłasza się u mężczyzn w wieku od 0 do 65 lat (zakres 32 do 43 lat; mediana wieku 37 lat), z których większość identyfikuje siebie jako mężczyźni, którzy uprawiają seks z innymi mężczyznami.
Liczba przypadków zmienia się, gdy dostępnych jest coraz więcej informacji, a dane są weryfikowane zgodnie z międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi (IHR 2005). W poprzednich aktualizacjach uwzględniono podejrzane przypadki i zgony w regionie afrykańskim.
Rozkład geograficzny przypadków ospy małpiej zgłoszonych lub zidentyfikowanych przez WHO z oficjalnych źródeł publicznych, w okresie od 1 stycznia do 15 czerwca 2022 r., godz.17:00 czasu środkowoeuropejskiego, (n=2103).
Trwa sekwencjonowanie genomowe wirusowego kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), o ile jest to możliwe (zajmuje się tym kilka krajów europejskich – Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Izrael, Włochy, Holandia, Portugalia, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria oraz Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej). Natomiast Australia, Kanada, Nigeria, Singapur i Stany Zjednoczone Ameryki opublikowały już pełne lub częściowe sekwencje genomu wirusa ospy małpiej, wykrytego w obecnej epidemii. Wstępne dane z testów reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) wskazują, że wykryte geny wirusa małpiej ospy należą do wirusa zachodnioafrykańskiego.
Szczepionki ACAM-2000 i MVA-BN są wdrażane przez niektóre państwa członkowskie WHO, w celu zarządzania ryzykiem przy bliskich kontaktach z chorymi.
Ocena ryzyka przez WHO
Obecnie ryzyko dla zdrowia publicznego na poziomie globalnym ocenia się jako umiarkowane. Istnieje ryzyko dla pracowników służby zdrowia, chociaż nie zostały jeszcze zgłoszone takie przypadki – ryzyko zakażeń związanych z opieką zdrowotną zostało udokumentowane w przeszłości. Jeśli małpia ospa zacznie rozprzestrzeniać się szerzej i w bardziej wrażliwych grupach, istnieje możliwość większego wpływu na zdrowie publiczne, ponieważ ryzyko ciężkiego przebiegu i zgonu jest uznawane za wyższe m.in. u osób z obniżoną odpornością, w tym osób ze słabo kontrolowanym zakażeniem HIV. Ograniczone dane sugerują, że zakażenie w okresie ciąży może prowadzić do niekorzystnych skutków dla płodu lub noworodka oraz dla matki.
Prawdopodobnie rzeczywista liczba przypadków pozostaje niedoszacowana. Może to częściowo wynikać z braku wczesnego, klinicznego rozpoznania choroby zakaźnej, o której wcześniej sądzono, że występuje głównie w Afryce Zachodniej i Środkowej, nieciężkiej prezentacji klinicznej w większości przypadków, ograniczonego nadzoru i braku szeroko dostępnej diagnostyki. Podczas gdy trwają wysiłki w celu wyeliminowania tych luk, ważne jest, aby zachować czujność na ospę małpią w całej populacji, aby zapobiec dalszemu jej przenoszeniu.
Do tej pory w krajach nieendemicznych wszystkie potwierdzone badaniem PCR przypadki zostały zidentyfikowane jako zakażenie wariantem z Afryki Zachodniej. Istnieją dwa znane warianty wirusa małpiej ospy; jeden po raz pierwszy zidentyfikowano w Afryce Zachodniej (WA), a drugi w regionie Kongo (CB). Wariant WA był w przeszłości związany z ogólnym współczynnikiem śmiertelności wynoszącym <1%, podczas gdy wariant CB wydaje się częściej powodować ciężką chorobę z ogólnym współczynnikiem śmiertelności wcześniej zgłaszanym do około 10%. W okresie po eradykacji ospy prawdziwej więcej osób było odpornych na ortokswirusy, poprzez ekspozycję na ospę lub otrzymanie szczepionki. Dlatego początkowo większość wczesnych przypadków ludzkiej małpiej ospy występowała wśród nie szczepionych już dzieci, które były też zagrożone cięższym przebiegiem.
W przeszłości wykazano, że szczepienie przeciwko ospie prawdziwej krzyżowo chroni przed ospą małpią. Dziś jakakolwiek utrzymująca się odporność poszczepienna w większości przypadków byłaby obecna tylko u osób w wieku powyżej 42 lat, ponieważ programy szczepień przeciwko ospie zakończyły się na całym świecie w 1980 r. Jednak ochrona dla zaszczepionych mogła z czasem osłabnąć, a oryginalne szczepionki przeciwko ospie prawdziwej (pierwszej generacji) nie są już dostępne dla ogółu społeczeństwa.
Szczepionki przeciwko ospie prawdziwej i ospie małpiej, jeśli są dostępne, są wdrażane w kilku krajach w celu zarządzania bliskimi kontaktami. Szczepionki przeciwko ospie II i III generacji zostały opracowane dla poprawy profilu bezpieczeństwa. Jedną z nich zatwierdzono w Kanadzie i USA do zapobiegania małpiej ospie, a jest oparta na szczepie wirusa znanym ogólnie jako zmodyfikowany szczep vaccinia Ankara Bavarian Nordic lub MVA-BN. W Unii Europejskiej można ją stosować w wyjątkowych okolicznościach.
Z kolei środek przeciwwirusowy tecovirimat, zarejestrowany do leczenia ospy przez Europejską Agencję Leków, Health Canada i Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków, jest na terenie Unii Europejskiej zatwierdzony także do leczenia ospy małpiej. Eksperci WHO dokonują już przeglądu najnowszych danych dotyczących szczepionek przeciwko ospie prawdziwej i małpiej ospie, wkrótce ujednolicą wskazania, w jaki sposób i w jakich okolicznościach można je stosować.
Porady WHO
Wszystkie kraje powinny być czujne na sygnały związane z pacjentami z wysypką, która postępuje w kolejnych stadiach – plamki, grudki, pęcherzyki, krosty, strupki, na tym samym etapie rozwoju we wszystkich dotkniętych obszarach ciała, które mogą być związane z gorączką, powiększonymi węzłami chłonnymi, bólem pleców i bólami mięśni. Podczas obecnej epidemii wiele osób wykazuje nietypowe objawy, które obejmują zlokalizowaną wysypkę ograniczoną do jednej zmiany. Pojawienie się zmian może być asynchroniczne, a chorzy mogą mieć głównie lub wyłącznie rozkład okołochłonny i / lub około odbytu, związany z miejscowym, bolesnym obrzękiem węzłów chłonnych. U niektórych pacjentów mogą również występować zakażenia przenoszone drogą płciową i należy je odpowiednio zdiaagnozować i leczyć.
Zwiększenie świadomości w społeczeństwie, a także wśród pracowników ochrony zdrowia i pracowników laboratoriów, ma zasadnicze znaczenie dla identyfikacji i zapobiegania dalszym przypadkom oraz skutecznego zarządzania obecną epidemią.
Każdej osobie spełniającej definicję podejrzanego przypadku należy zaoferować testy. Decyzja o badaniu powinna opierać się zarówno na czynnikach klinicznych, jak i epidemiologicznych, związanych z oceną prawdopodobieństwa zakażenia. Ze względu na zakres stanów, które powodują wysypki skórne oraz na to, że prezentacja kliniczna może być częściej nietypowa, rozróżnienie małpiej ospy wyłącznie na podstawie prezentacji klinicznej może być trudne.
Opieka nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzoną ospą małpią wymaga wczesnego rozpoznania w badaniach przesiewowych, dostosowanych do lokalnych warunków, szybkiej izolacji i szybkiego wdrożenia odpowiednich środków, w zależności od stanu chorego. Izolacja powinna trwać dopóki zmiany nie zmienią się strupki, odpadną, a pod spodem utworzy się świeża warstwa skóry.
Informacje powinny docierać do wszystkich, szczególnie w sieciach społecznościowych i seksualnych, w których mogą występować bliskie, częste lub długotrwałe kontakty fizyczne lub seksualne, szczególnie jeśli dotyczy to więcej niż jednego partnera. Należy dołożyć wszelkich starań, aby uniknąć niepotrzebnej stygmatyzacji osób i społeczności potencjalnie dotkniętych małpią ospą. WHO ściśle monitoruje sytuację i wspiera międzynarodową koordynację współpracy z państwami członkowskimi i partnerami. Dokumenty WHO można znaleźć w sekcji Informacje, pod jej adresem. WHO wdrożyła również formularz zgłaszania przypadków (CRF) i CIF na platformie Go.Data, aby ułatwić przekaz informacji.
Komunikacja i zaangażowanie społeczne
Konieczne jest informowanie o zagrożeniach związanych z małpią ospą i angażowanie do tego liderów społecznych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i pracowników ochrony zdrowia. Udzielanie porad dotyczących zdrowia publicznego w zakresie sposobu przenoszenia choroby, jej objawów i środków zapobiegawczych oraz ukierunkowanie zaangażowania społeczności na grupy ludności, które są najbardziej zagrożone, ma kluczowe znaczenie dla zminimalizowania rozprzestrzeniania się choroby.
Komunikacja musi być bezpośrednia, wyraźna i angażująca dla docelowych odbiorców.
Każdy, kto ma bezpośredni kontakt (np. twarzą w twarz, skóra do skóry, usta do ust, usta do skóry), w tym kontakt seksualny z osobą zakażoną, może zachorować na ospę małpią. Zapobieganie obejmuje: unikanie kontaktu seksualnego z osobą z wysypką odbytowo-płciową lub zmianami skórnymi oraz ograniczenie liczby partnerów seksualnych, unikanie bliskiego kontaktu z kimś, kto ma objawy zgodne z możliwym zakażeniem ospą małpią i unikanie dzielenia się przedmiotami osobistymi (np. naczyniami do jedzenia, odzieżą, urządzeniami elektronicznymi, pościelą); mycie rąk mydłem lub żelami na bazie alkoholu, utrzymywanie dystansu w trakcie rozmowy.
Jeśli dana osoba rozwija objawy takie jak wysypka z pęcherzami na twarzy, dłoniach, stopach, oczach, ustach i / lub narządach płciowych i obszarach około odbytu; gorączka; obrzęk węzłów chłonnych; bóle głowy; bóle mięśni; i zmęczenie powinna skontaktować się ze swoim lekarzem i poddać się testowi na małpią ospę. Jeśli ktoś jest podejrzany lub potwierdzony jako chory na ospę małpią, musi się izolować, powinien być testowany, poddawany ocenie klinicznej pod kątem powikłań.
Mieszkańcy i podróżni do krajów, które od dawna doświadczają małpiej ospy, powinni unikać kontaktu z chorymi ssakami, takimi jak gryzonie, torbacze, naczelne inne niż ludzie (zwierzęta martwe lub żywe), które mogą być siedliskiem wirusa małpiej ospy. Powinni powstrzymać się od jedzenia niepewnego mięsa i dziczyzny. Ponadto, w poprzedniej epidemii, w 2003 roku, w USA ognisko zakażenia wystąpiło u ludzi i u należących do nich piesków preriowych. Dlatego osoby z małpią ospą w każdym otoczeniu powinny pamiętać o teoretycznym ryzyku narażenia zwierząt domowych. A zwierzęta mogą przechodzić chorobę bezobjawowo, ale w tym okresie zarażać ludzi.
Spotkania i imprezy
Spotkania i imprezy, w których może dojść do bliskiego kontaktu fizycznego, mogą stanowić środowisko sprzyjające przenoszeniu wirusa małpiej ospy, jeśli pociągają za sobą bliskie, długotrwałe lub częste interakcje między ludźmi, co z kolei może narazić uczestników na kontakt ze zmianami, płynami ustrojowymi, kropelkami oddechowymi i skażonymi materiałami. Planowane zgromadzenia w obszarach, w których wykryto przypadki małpiej ospy, można bezpiecznie przeprowadzić przy zachowaniu kilku środków ostrożności. Ponadto takie wydarzenia mogą być wykorzystywane jako okazje do prowadzenia działań informacyjnych na temat zdrowia publicznego. Ważne jest, aby komunikować się wcześnie, często, konsekwentnie, za pośrednictwem znanych i zaufanych kanałów komunikacji oraz w języku i terminologii zrozumiałej. Odpowiedziani za zdrowie publiczne i menedżerowie wydarzeń powinni współpracować tym zakresie. Zdecydowanie zaleca się ścisłą współpracę z organizacjami społecznymi i organizacjami pozarządowymi. Korzystając z doświadczeń podczas pandemii COVID-19, władze i organizatorzy wydarzeń są proszeni o stosowanie zalecanego przez WHO podejścia, opartego na ocenie ryzyka.
Można rozważyć następujące środki ostrożności w celu zmniejszenia ryzyka przeniesienia małpiej ospy związanej z takimi zdarzeniami:
- Organizatorzy powinni być świadomi epidemiologii małpiej ospy, sposobów jej przenoszenia i zapobiegania oraz tego, jakie działania należy podjąć, jeśli u danej osoby wystąpią objawy choroby, w tym – gdzie można szukać odpowiedniej opieki. Informacje te powinny być udostępniane potencjalnym uczestnikom imprez masowych i wszystkim osobom zaangażowanym w planowanie i realizację wydarzenia.
- Spotkania powinny być wykorzystywane jako okazja do edukacji i zaangażowania społeczności; należy również zwrócić uwagę na kontekst społeczny, w którym odbywa się wydarzenie, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych zachowań ryzykownych (tj. spotkania w barach i pubach, imprezy domowe, przestrzenie prywatne itp.).
- Osoby z objawami przedmiotowymi i podmiotowymi zgodnymi z małpią ospą powinny powstrzymać się od bliskiego kontaktu z jakąkolwiek inną osobą i powinny unikać udziału we wszelkich spotkaniach. Muszą stosować się do zaleceń wydanych przez odpowiednie organy ds. zdrowia.
- Chociaż małpia ospa i COVID-19 rozprzestrzeniają się między ludźmi w różny sposób, niektóre środki stosowane podczas spotkań towarzyskich, takie jak utrzymywanie dystansu fizycznego i regularne mycie rąk, są skuteczne w zmniejszaniu ryzyka obu chorób.
- Dla ułatwienia śledzenia kontaktów w przypadku zachorowanie jednego z uczestników, można wprowadzić imienne listy osób biorących udział w spotkaniu.
- Personel odpowiedzialny za opiekę nad uczestnikami masowego spotkania, powinny otrzymać informacje, jak radzić w przypadku wystąpienia u kogoś objawów ospy małpiej.
Jedno zdrowie[1]
Zgodnie z aktualną definicją, wprowadzoną przez WHO, obowiązuje jedna definicja zdrowia dla ludzi i zwierząt. Różne dzikie ssaki zostały zidentyfikowane jako podatne na wirusa małpiej ospy na obszarach, które od dawna doświadczają tej choroby. Należą do nich między innymi wiewiórki linowe, wiewiórki drzewne, gambijskie szczury, dormice, naczelne inne niż ludzie. Niektóre gatunki mogą mieć bezobjawowe zakażenie, inne, takie jak małpy i małpy człekokształtne, wykazują wysypki skórne typowe dla występujących też u ludzi. Jak dotąd nie ma dowodów na to, że zwierzęta domowe lub zwierzęta gospodarskie są dotknięte wirusem małpiej ospy. Nie ma również dowodów na przenoszenie małpiej ospy z człowieka na zwierzę. Pozostaje jednak hipotetyczne ryzyko przeniesienia, dlatego osoby chore powinny unikać kontaktu ze zwierzętami domowymi, konieczne jest właściwe gospodarowanie odpadami w celu zapobieżenia przenoszeniu choroby z zakażonych ludzi na wrażliwe zwierzęta w domu, w ogrodach zoologicznych i rezerwatach dzikiej przyrody oraz na zwierzęta żyjące w pobliżu gospodarstw, zwłaszcza gryzonie.
Podróże
Na podstawie dostępnych obecnie informacji, WHO nie zaleca państwom członkowskim jakiegokolwiek ograniczania międzynarodowego ruchu podróżnych. Każda osoba, która źle się czuje, w tym ma gorączkę z wysypką lub jest uważana za podejrzany lub potwierdzony przypadek małpiej ospy, powinna unikać podejmowania jakichkolwiek podróży. Każda osoba, u której podczas podróży lub po powrocie rozwinęła się choroba podobna do wysypki, powinna natychmiast zgłosić się do lekarza, dostarczając historię szczepień, w tym informację, czy otrzymała szczepionkę przeciwko ospie lub inne szczepionki (np. odra-świnka-różyczka, szczepionka przeciwko ospie wietrznej i półpaścu – w celu wsparcia diagnozy) oraz informacje na temat bliskich kontaktów, zgodnie z tymczasowymi wytycznymi WHO dotyczącymi nadzoru, badania przypadków i śledzenia kontaktów po wykryciu ospy małpiej. Osoby z kontaktu z chorym podlegają monitorowaniu stanu zdrowia, powinny też unikać podejmowania jakichkolwiek podróży do czasu zakończenia okresu monitorowania stanu zdrowia.
Urzędnicy ds. zdrowia publicznego powinni współpracować z organizatorami turystyki i urzędnikami w innych krajach, aby łatwiej skontaktować się z osobami, które mogły mieć bliski kontakt z osobą zakaźną podczas podróży. W miejscach publicznych powinny być dostępne materiały edukacyjne, w tym informacje na temat sposobu identyfikacji objawów związanych z ospą małpią, środków ostrożności zalecanych w celu zapobiegania zakażeniu oraz o tym, gdzie szukać pomocy medycznej w przypadku obaw o zachorowanie.
WHO wzywa wszystkie państwa członkowskie, organy ds. zdrowia na wszystkich szczeblach, klinicystów, partnerów z sektora zdrowia i sektora społecznego oraz partnerów akademickich, naukowych i handlowych do szybkiego reagowania w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się wirusa i groźny międzynarodowej epidemii małpiej ospy. Należy podjąć szybkie działania, zanim wirus stanie się ludzkim patogenem ze skuteczną transmisją między ludźmi.
Pod adresem strony, podanym na początku tekstu, dostępne są wszystkie aktualne wytyczne i komunikaty WHO dotyczące małpiej ospy.
Dr med. Janusz Legutko
PS. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) twierdzi, że przyjmie nowe nazwy dla wirusa małpiej ospy (ospy małp), jego wariantów i choroby, którą wywołuje. Naukowcy, w tym Christian Happi, dyrektor Afrykańskiego Centrum Doskonałości Genomiki Chorób Zakaźnych w Nigerii, w zeszłym tygodniu zwrócili uwagę na fakt, że oznaczenie wirusa i jego wariantów – które obecnie noszą nazwy regionów afrykańskich – można uznać za dyskryminujące i piętnujące. Nazwy te są również sprzeczne z wytycznymi WHO, która zaleca unikanie wykorzystywania nazw regionów geograficznych i nazw zwierząt.