Nowa klasyfikacja chorób – ICD-11

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11, przyjęta przez 72. Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2019 r. Pierwszą klasyfikację ICD opracowano w roku 1900, natomiast ICD-10 została przyjęta w 1989 r., a wdrożona w 1992. Opublikowano ją w 43 językach i stosowano w ponad 100 krajach. Teraz mamy nową.

Opracowana przez WHO klasyfikacja ICD-10 doczekała się aż 20 modyfikacji, jednak w końcu konieczne stało się przygotowanie nowej, która zaczęła obowiązywać od 1 stycznia. Korzystające z niej kraje mają pięć lat na przetłumaczenie i wprowadzenie jej wersji elektronicznej. W porównaniu do klasyfikacji ICD-10, w której ujęto 14 500 kodów oznaczających jednostki chorobowe i przyczyny zgonów, w nowej klasyfikacji będzie ich aż 55 000. Złośliwi mówią, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż każdemu człowiekowi będzie można przypisać jedną z tych chorób. Zatem czy pozostaną jeszcze zdrowi ludzie?

Prace nad klasyfikacją ICD-11 rozpoczęto w 2001 r., zbierając, do lutego 2020 r., propozycje uzupełnień od poszczególnych krajów członkowskich WHO. Do opracowania ICD-11 zaangażowano ponad 90 krajów, w ramach 30 tematycznych grup doradczych i grup roboczych.

Propozycje modyfikacji jedenastej rewizji mogą być nadal zgłaszane – przez stronę internetową https://icd.who.int/dev11/Help/Get/proposal_main/en Natomiast aktualizacje mogą polegać na wprowadzeniu zmian dotyczących poszczególnych jednostek chorobowych, ich opisów lub zmiany przyporządkowania do poszczególnych grup.

Przede wszystkim najnowsza klasyfikacja jest o wiele bardziej precyzyjna w stosunku do swojej poprzedniczki. Dzięki obecnej konstrukcji listy można bardzo dokładnie określić rodzaj schorzenia u danego pacjenta, co mu dokładnie dolega i czy stosowane metody leczenia są skuteczne. Dzięki tym informacjom łatwiej będzie wyciągać wnioski na przyszłość. Jest znacznie więcej kodów jednostek chorobowych i przyczyn zgonów, a dodatkowo jest jeszcze zachowana przestrzeń do rozbudowy. Dodatkowo ICD-11 jest w pełni elektroniczna i można ją w łatwy sposób zintegrować z systemami informatycznymi wykorzystywanymi w placówkach medycznych. Struktura nowej klasyfikacji ma być o wiele bardziej przejrzysta, przez co łatwiej się nią będzie posługiwać. Można ją także wykorzystywać do monitorowania innych niż dotychczas celów, np. umożliwia zbieranie danych na temat antybiotykooporności, ułatwia też dokumentowanie zdarzeń niepożądanych i ocenę, czy środowisko pracy jest niebezpieczne. Kody w ICD-11 nadal będą alfanumeryczne, ale liczba znaków została zwiększona, a schemat kodowania jest teraz dostosowany do struktury danego rozdziału.

Nowa klasyfikacja wprowadza wiele zmian. Zamiast 3 znaków (litera i 2 cyfry) będą teraz 4 podstawowe znaki – cyfra (litera), litera, dwie cyfry. Przykładowo choroba Alzheimera w klasyfikacji ICD-10 to G30, w klasyfikacji ICD-11 – 8A20. Nie będzie liter I L O / i l o, aby nie mylić z 1 i 0, jak również liczb rzymskich. Rozdziały w kodzie mają numerację arabską (pierwszy znak) lub literową, gdy rozdział nosi oznaczenie powyżej 10. Przykładowo kod w rozdziale 1 – 1A00, ale kod w rozdziale 11 BA00. W celu określenia powiązania przyczynowego oznacza się – „wskutek” (due to), a zbieżność dwóch chorób – „związany z” (associated with). W celu uproszczenia kodów zostaną wprowadzone kody rozszerzone (uwzględniające zaawansowanie, ciężkość, rozległość urazu, przyczyny zewnętrzne itp.) oraz grupowanie kodów, czyli łączenie dwóch lub więcej kodów w celu opisania jednostki diagnostycznej (.…/…..&…..). Przykładowo: wrzód dwunastnicy z aktywnym krwawieniem będzie zapisany jako DA63/ME24.90&XA9780, gdzie DA63 oznacza wrzód dwunastnicy, ME24.90 ostre krwawienie z przewodu pokarmowego, a XA9780 jak specyficzną anatomię dwunastnicy. 

Niektóre choroby zmienią swoją lokalizację w klasyfikacji, np. choroby naczyniowe mózgu zostały przesunięte z grupy chorób układu krążenia do grupy chorób systemu nerwowego. Dodano sześć nowych rozdziałów: choroby krwi i narządów krwiotwórczych, zaburzenia układu odpornościowego, stany związane ze zdrowiem seksualnym, zaburzenia snu i czuwania, kody rozszerzeń, medycyna tradycyjna.

Na szczególną uwagę zasługuje popularne ostatnio wypalenie zawodowe. W ICD 11 nie jest ono jednostką chorobową, a przez WHO zostało zdefiniowane tylko jako „syndrom zawodowy znacząco wpływający na stan zdrowia”. Jego skutkiem jest przewlekły stres w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić, o symbolu QD85. Oznacza to, że wypalenie zawodowe jest czynnikiem mogącym wpłynąć na stan zdrowia pracownika, ale nie jest kwalifikowane wprost jako jednostka chorobowa. Wypalenie nie będzie więc jednostką chorobową pozwalającą na wystawienie druku zwolnienia L4.

Dużo zmian dotyczy doprecyzowania zaburzeń psychicznych. Wprowadzono zaburzenia związane z zależnością od gier komputerowych. Wyodrębniono do osobnych grup zaburzenia snu, doprecyzowano jadłowstręt psychiczny. W klasyfikacji ICD-11 zaburzenia tożsamości płciowej nie są w dziale chorób psychicznych, lecz w dziale zaburzeń zdrowia seksualnego.

W Polsce Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, we współpracy z Departamentem Lecznictwa Ministerstwa Zdrowia oraz Centrum e-Zdrowia, realizuje obecnie projekt Poprawa jakości informacji medycznej dzięki wzrostowi kompetencji, wiedzy oraz umiejętności pracowników podmiotów leczniczych w zakresie prawidłowego posługiwania się klasyfikacją ICD-11. Jest to I etap prac w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój. Projekt ma być gotowy do 30 czerwca 2023 r.

Pozostaje nam tylko czekać, aż ta klasyfikacja zostanie przełożona na język polski i zatwierdzona przez WHO, i rzeczywiście będzie przejrzysta. Mamy na to 5 lat.

dr Janusz Legutko

Informacje o klasyfikacji ICD-11 są dostępne na jej stronie internetowej: https://www.who.int/standards/classifications/classification-of-diseases