1928-2025
15 maja 2025 r. zmarł prof. Zbigniew Chłap, zasłużony lekarz, naukowiec, wykładowca, działacz społeczny i członek „Solidarności“, współtwórca samorządu lekarskiego.
Urodził się 8 kwietnia 1928 r. w Dąbrowie Górniczej. Jego ojciec – Andrzej Chłap – był nauczycielem j. polskiego w gimnazjum w Częstochowie. Kiedy w kampanii wrześniowej, po bitwie pod Kockiem, trafił do niewoli, a matka nie miała środków do życia, ani żadnego wsparcia, Zbigniew trafił na cztery lata do domu dla wojennych sierot i półsierot, zorganizowanego przez Radę Główną Opiekuńczą w klasztorze na Jasnej Górze. Tam wstąpił, za pośrednictwem jednego z wychowawców, do Szarych Szeregów, brał udział w akcjach dywersyjnych.
Po zdaniu matury w Częstochowie, w 1947 roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim krakowskiej Akademii Medycznej. Dyplom lekarza otrzymał w 1952 r., po czym podjął pracę jako młodszy asystent w Katedrze Anatomii Patologicznej u prof. Janiny Kowalczykowej. W 1959 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych za pracę poświęconą cytopatologii komórek nowotworowych, a w 1963 r. habilitację z tego zakresu. W latach 1963-1965 przebywał na stypendium WHO w Instytucie Onkologii G. Reusssy w Paryżu.
Po powrocie do kraju pracował naukowo w Katedrze Patomorfologii AM, pełniąc m.in. funkcję specjalisty wojewódzkiego ds. patomorfologii w ówczesnym województwie krakowskim. Dzięki wcześniejszym kontaktom ze środowiskiem medycznym we Francji i świetnej znajomości języka francuskiego w 1970 r. ponownie wyjechał za granicę, do Algierii, gdzie do 1973 r. kierował Katedrą Patologii Klinicznej na Uniwersytecie w Oranie. Po powrocie do Krakowa objął kierownictwo Katedry Patofizjologii krakowskiej AM, w 1977 r. otrzymał nominację profesorską.
Prof. Chłap był też członkiem Zespołu Krajowego Patomorfologii, członkiem Komitetu Patomorfologii Polskiej Akademii Nauk (1962-1970) oraz członkiem Komisji Nauk Medycznych PAN (od 1976 r.). W trakcie wieloletniej kariery sprawował także funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego AM (1991-1993), należąc do grona orędowników powrotu nauczania medycyny do Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracował także na uczelniach w Tunezji i Maroku.
Dorobek naukowy profesora Zbigniewa Chłapa to ponad 180 prac z patomorfologii klinicznej i eksperymentalnej, współautorstwo podręcznika „Patofizjologia” i multimedialny „Atlas cytopatologii chorób miąższowych płuc” – rezultat wieloletnich badań. Warto też wspomnieć takie pozycje jak: „Patomorfologia zmian wywołanych zakażeniem onkotwórczym wirusem polyoma”, „Infekcje wirusowe w patologii eksperymentalnej i klinicznej” czy „Pylice i choroby proliferacyjne płuc”.
Obok działalności naukowej sferą ogromnej aktywności prof. Zbigniewa Chłapa była walka o zmiany ustrojowe w Polsce. W chwili założenia „Solidarności” w 1980 r., został współorganizatorem komitetu założycielskiego NSZZ na krakowskiej Akademii Medycznej, następnie wiceprzewodniczącym Komitetu Zakładowego „Solidarności” AM i Państwowego Szpitala Klinicznego w Krakowie. Reprezentował też Związek w Senacie Akademii Medycznej. W tej roli uczestniczył w gdańskich obradach Komisji Porozumiewawczej Komitetów Założycielskich „S” Akademii Medycznych.
Po wprowadzeniu stanu wojennego związał się z ruchem wydawnictw podziemnych, był także współtwórcą lekarskiego punktu pomocy i apteki darów przy kościele św. Anny w Krakowie. Blisko współdziałał z Arcybiskupim Komitetem Pomocy Więzionym, był członkiem Wikariatu Solidarności z Pokrzywdzonymi. Był kilkakrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany przez służbę bezpieczeństwa.
W tym okresie Profesor nawiązał współpracę z zagranicznymi organizacjami charytatywnymi, m.in. Médecins du Monde, Médecins sans Frontières, Pharmaciens sans Frontières i innymi, wspomagającymi „Solidarność”. W rezultacie już w 1985 r. powstała, początkowo niejawna, polska filia organizacji Lekarze Świata. Jej twórcą i przewodniczącym (do 2018 r.) był profesor Zbigniew Chłap. Oficjalna rejestracja nastąpiła dopiero w 1989 r., natomiast w 1995 roku przekształcono ją w Stowarzyszenie Lekarze Nadziei, nadal współpracujące z „Lekarzami Świata”. Stowarzyszenie prowadziło działalność w wielu państwach, niosąc pomoc humanitarną m.in. w Rumunii, Mołdawii, na Ukrainie, w Białorusi, Kamerunie, Kurdystanie, wielokrotnie z osobistym udziałem prof. Zbigniewa Chłapa.
W 1989 r. prof. Zbigniew Chłap uczestniczył w obradach okrągłego stołu, w podzespole ds. zdrowia. Należał tam do inicjatorów odrodzenia samorządu lekarskiego w Polsce, przygotował wniosek o powołanie izb, aktywnie uczestniczył w tworzeniu formalnych podstaw działania i struktur samorządu lekarskiego. Podczas I kadencji samorządu, w latach 1989-1993 jako członek Naczelnej Rady Lekarskiej – prof. Zbigniew Chłap pełnił obowiązki przewodniczącego Komisji Etyki Lekarskiej, był jednym z głównych autorów Kodeksu Etyki Lekarskiej uchwalonego w grudniu 1991 r. na II Nadzwyczajnym Zjeździe Lekarzy w Bielsku-Białej, obradującego pod przewodnictwem zaprzyjaźnionego z Profesorem od lat dr. Jana Ciećkiewicza.
Prof. Zbigniew Chłap był oznaczony m.in. Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska (Londyn), patentem Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny, francuskimi Palmami Akademickimi, Złotym Medalem Alberta Schweizera, Medalem Pro Publico Bono, Medalem Gloria Medicinae, Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Okręgowa Rada Lekarska w Krakowie przyznała Profesorowi swoje najwyższe wyróżnienie – statuetkę im. Macieja Leona Jakubowskiego, którą otrzymał w 2018 r. podczas jubileuszu swoich 90. urodzin.