1 października absolwenci kierunków lekarskich i lekarsko-dentystycznych rozpoczynają co roku staże podyplomowe w celu doskonalenia umiejętności praktycznych oraz pogłębienia wiedzy teoretycznej. Zasady odbywania stażu podyplomowego przez lekarzy i lekarzy dentystów uregulowane są w art. 15 -15p Ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2023 r., poz. 151 ze zmian.) oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 24 lutego 2023 r. w sprawie stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2023 r. poz. 337).

Staż to bardzo ważny okres, ponieważ właśnie wtedy absolwenci kierunków lekarskiego i lekarsko-dentystycznego rozpoczynają pierwszą pracę w zawodzie. Odbywa się ona w warunkach komfortowych, na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony w celu przygotowania zawodowego, obejmującego realizację programu stażu podyplomowego, pod nadzorem opiekuna. W celu odbycia stażu lekarzom przyznawane jest przez właściwą okręgową radę lekarską „prawo wykonywania zawodu lekarza/lekarza dentysty na czas odbywania stażu”. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym nazywało się ono „ograniczonym prawem wykonywania zawodu” i w mojej ocenie nazwa ta była trafniejsza, ponieważ oddawała charakter pracy lekarza stażysty, która jest „ograniczona” do czynności wskazanych w ustawie i wykonywanych pod nadzorem opiekuna.

Forma zatrudnienia (umowa o pracę) i stały nadzór opiekuna przy wykonywaniu świadczeń zdrowotnych przez stażystę przekłada się na zasady odpowiedzialności młodych lekarzy (w dalszej części artykułu pod pojęciem „lekarz stażysta” mieści się także lekarz dentysta stażysta). Gdy w wyniku niewłaściwej diagnozy lub leczenia przez lekarza stażystę dojdzie do błędu medycznego, za jego działania i zaniechania odpowiada pracodawca. Jeżeli konsekwencją błędu medycznego będzie konieczność wypłacenia odszkodowania pacjentowi, pokryje je polisa OC pracodawcy. Natomiast lekarz stażysta odpowiada wobec pracodawcy na zasadach ustalonych w kodeksie pracy. Odpowiedzialność finansowa lekarza stażysty jest ograniczona do wysokości trzykrotnego wynagrodzenia, bez względu na wysokość kwoty wypłaconej pacjentowi i to tylko w przypadku, gdy pracodawca będzie w stanie wykazać umyślność działania pracownika (umyślne naruszenie obowiązków, ale także powstanie szkody). Mając na uwadze brak możliwości samodzielnego wykonywania zawodu przez lekarza stażystę, przypisanie mu winy w praktyce będzie dotyczyło przypadków incydentalnych.

Ponieważ jest to pierwsze miejsce pracy lekarzy, zależy im, aby mogli odbywać staż w podmiocie leczniczym zapewniającym (w ich ocenie) możliwość nabycia umiejętności na jak najwyższym poziomie. Niestety liczba miejsc stażowych w pomiotach uprawnionych do prowadzenia stażu jest ograniczona. Listę  i maksymalną liczbę miejsc szkolenia ustala marszałek województwa, w porozumieniu z właściwą okręgową radą lekarską. Wprawdzie marszałek województwa bierze pod uwagę przewidywaną liczbę absolwentów studiów na kierunkach lekarskich i lekarsko-dentystycznych, mających stałe miejsce zamieszkania na obszarze województwa, jednak  liczba absolwentów zwiększa się z roku na rok. Powstają prywatne uczelnie, wyższe szkoły zawodowe uzyskały uprawnienia do tworzenia kierunków lekarskich, tymczasem liczba podmiotów uprawnionych do prowadzenia stażu (np. szpitali w danym województwie) w zasadzie pozostaje  stała. W konsekwencji nie każdy lekarz uzyska wymarzone przez siebie miejsce stażowe.

Okręgowa rada lekarska kierując na staż podyplomowy bierze pod uwagę to, czy kandydat ma stałe miejsce zamieszkania na obszarze jej działania oraz jego średnią ocen ze studiów, która zostaje podwyższona o dodatkowe punkty w przypadku publikacji naukowej oraz gdy lekarz uczestniczył w działalności pożytku publicznego w sferze ochrony i promocji zdrowia, w tym działalności leczniczej. W praktyce kryterium „stałego miejsca zamieszkania” budziło kiedyś wątpliwości. Pierwotnie uznawano za nie miejsce stałego zameldowania lekarza. Obecnie przepis ten interpretowany jest zgodnie literalnym brzmieniem art. 25 k.c. i lekarz nie ma obowiązku przedstawienia zaświadczenia o zameldowaniu, a tylko oświadcza o stałym miejscu swojego zamieszkania. Spowodowało to zwiększenie liczby lekarzy stażystów w dużych ośrodkach, co przy określonej liczbie miejsc stażowych wpłynęło na ograniczenie możliwość wyboru. Jednak należy pamiętać, że lekarz stażysta może udzielać świadczeń zdrowotnych jedynie w miejscu odbywania stażu. Przez 13 miesięcy lekarz, a przez 12 miesięcy lekarz dentysta jest związany wyłącznie z pomiotem leczniczym, do którego został skierowany do odbycia stażu. Dlatego to, gdzie odbywa staż, jest dla niego bardzo istotne. 

Na zakończenie przypomnijmy, że lekarze/lekarze dentyści rozpoczynający staż 1 października 2023 r. odbywać go będą na zasadach wprowadzonych Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w z 24 lutego 2023 r. w sprawie stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty. W związku z podziałem stażu na część obowiązkową i spersonalizowaną Ministerstwo Zdrowia 25 lipca 2023 r. przedstawiło stanowisko w sprawie interpretacji przepisów dotyczących pełnienia dyżurów medycznych w części spersonalizowanej. Zgodnie z nim, w przypadku odbywania przez lekarza stażu podyplomowego w części spersonalizowanej w dziedzinach medycyny, w których nie są realizowane dyżury medyczne, stażyści nie są zobowiązani do ich pełnienia. Jeżeli jednak w danej dziedzinie medycyny są pełnione dyżury medyczne, lekarze stażyści, realizujący część spersonalizowaną stażu podyplomowego, także są do nich zobowiązani. Lekarze, którzy rozpoczęli staż podyplomowy przed 1 marca 2023 r., realizują go na podstawie dotychczasowych przepisów.

Mam nadzieję, że w dniu publikacji artykułu wszystkie miejsca stażowe zostaną szczęśliwie przydzielone, a młodzi lekarze rozpoczną staż tam, gdzie chcieli.

Mec. Anna Gut