Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa daje podmiotowi leczniczemu możliwość zatrudnienia lekarza/lekarza dentysty (w dalszej treści – lekarza) będącego obywatelem Ukrainy, który uzyskał warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza na podstawie art. 61 ust. 1 tej  ustawy.

W praktyce oznacza to, że lekarz otrzymuje prawo wykonywania zawodu z zastrzeżeniem, że może pracować albo wyłącznie pod nadzorem, albo pod nadzorem przez okres pierwszych trzech miesięcy, w przypadku lekarza posiadającego specjalizację. Nadzór wykonywany jest odpowiednio przez lekarza lub lekarza dentystę posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty. Oczywiście, podmioty lecznicze są zainteresowane możliwością zatrudnienia dodatkowych lekarzy, ale tu zaczyna się problem. Ani ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, ani ustawa z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty nie definiują, co oznacza  nadzór,  generując liczne wątpliwości w praktyce. Czy nadzór nad lekarzem z Ukrainy oznacza, że lekarz ten nie może wykonywać czynności samodzielnie, a może pracować tylko w obecności innego lekarza specjalisty? Czy niektóre czynności może wykonywać samodzielnie za zgodą lekarza sprawującego nadzór, czy też oznacza to, że  każda czynność  lekarza posiadającego warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza jest ex post sprawdzana przez lekarza sprawującego nadzór? Istnieje kolejny wariant, w którym lekarz wykonuje świadczenia samodzielnie i w razie wątpliwości konsultuje się z lekarzem sprawującym nad nim nadzór.

Można mnożyć pytania i warianty wykonywania niezdefiniowanego w ustawie nadzoru. Przyjęcie założenia, że bezpośredni nadzór oznacza stałą obecność drugiego lekarza, prowadzi do sytuacji, kiedy świadczenia zdrowotne są wykonywane przez dwóch lekarzy jednocześnie. Takie rozwiązanie nie znajduje logicznego uzasadnienia. Należy przyjąć, że ustawodawca, wprowadzając w sposób uproszczony lekarzy z Ukrainy do zawodu, chciał, żeby ich wiedza i umiejętności były skorygowane w praktyce. Niestety nie przyjęto rozwiązań dotyczących nadzoru stosowanych w stosunku do lekarzy odbywających staż podyplomowy lub specjalizację. W tym pierwszym przypadku ustawa enumeratywnie wymienia czynności, jakie lekarz odbywający staż może wykonywać samodzielnie, natomiast co do lekarza odbywającego szkolenie specjalizacyjne – o możliwości samodzielnego wykonywania świadczeń zdrowotnych decyduje kierownik specjalizacji.

W praktyce rozwiązanie problemu spoczywa na kierowniku podmiotu leczniczego, który ma obowiązek zorganizować pracę tak, aby zapewnić nadzór nad lekarzem posiadającym warunkowe prawo wykonywania zawodu w sposób skutecznie weryfikujący jego umiejętności zawodowe i po zleceniu samodzielnych świadczeń weryfikować poprawność ich wykonania.

Problem prawidłowości sprawowania nadzoru jest związany z odpowiedzialnością cywilną (podmiotu leczniczego i lekarza) i karną (lekarza) za błędy medyczne, czyli za powstanie szkody na osobie w wyniku działania lub zaniechania działania przez lekarza posiadającego warunkowe prawo wykonywania zawodu. Co w przypadku, gdy dojdzie do szkody w wyniku udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarza posiadającego warunkowe prawo wykonywania zawodu pracującego pod nadzorem? Czy będzie odpowiadał za to ten lekarz, lekarz sprawujący nadzór czy podmiot leczniczy? Lekarz posiadający warunkowe prawo wykonywania zawodu pracujący pod nadzorem z założenia nie odpowiada za wykonywane świadczenia, nawet jeśli wykonuje je samodzielnie. W tym przypadku odpowiedzialność odszkodowawcza spoczywa na zatrudniającym go podmiocie leczniczym i ewentualnie na lekarzu sprawującym nadzór. Jeżeli lekarz sprawujący nadzór jest zatrudniony na umowę o pracę, przepisy prawa przewidują możliwość regresu w stosunku do niego jako do pracownika – w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. W przypadku lekarza zatrudnionego na kontrakcie można się zastanawiać, czy umowa przewiduje w zakresie jego obowiązków nadzór nad lekarzem z Ukrainy i wynagrodzenie z tego tytułu. Umowa powinna również zawierać zapisy dotyczące zasad odpowiedzialności lekarza w takich przypadkach. Natomiast pełnienie nadzoru musi być poprzedzone świadomą zgodą lekarza sprawującego ten nadzór.  

Analizując sytuację prawną dotyczącą zatrudnienia lekarzy z Ukrainy, którzy posiadają warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza i pracują pod nadzorem czy to stałym, czy trzymiesięcznym, należy podkreślić odpowiedzialność pomiotu leczniczego, który ma obowiązek zorganizować pracę lekarza tak, aby zapewnić mu nadzór w sytuacji, gdy przepisy powołanych ustaw nie regulują tej kwestii.     

mec. Anna Gut